EDITORIAL
62 Digitalisering en de toegankelijkheid van het recht / p. 99
A. Drahmann

ARTIKELEN
63 Big Tech vanuit democratisch rechtsstatelijk perspectief. Een verkenning aan de hand van de Digital Services Act / p. 101
N. Jak
Big Techbedrijven hebben niet alleen veel macht, maar behartigen ook publieke belangen. Zij fungeren als ‘online staten’ en hebben een vergelijkbare positie als de overheid. Gelet hierop is verdedigbaar dat de techreuzen net als de overheid de waarborgen van de democratische rechtsstaat in acht zouden moeten nemen. Tegen deze achtergrond wordt in deze bijdrage verkend in hoeverre de regulering van onlineplatforms van Big Techbedrijven door de Digital Services Act tegemoetkomt aan de waarden die achter de
democratische rechtsstaat schuilgaan. Deze staats- en bestuursrechtelijke benadering vormt een waardevolle aanvulling op de meer gangbare invalshoeken vanuit het mededingingsrecht, het consumentenrecht en het ondernemingsrecht die erop gericht zijn de legitimiteit van het handelen van Big Techbedrijven te vergroten.

Op 21 april 2023 heeft staatssecretaris De Vries (Toeslagen en Douane) het wetsvoorstel tot wijziging van de Algemene douanewet met betrekking tot cameratoezicht en verwerking van persoonsgegevens (Wet cameratoezicht douane) naar de Tweede Kamer gestuurd. Het voorstel beoogt de verwerking van persoonsgegevens bij het gebruik van vaste en mobiele camera’s door de douane te regelen. Camera’s kunnen door de douane worden gebruikt ten behoeve van de toezichtstaken die de douane reeds heeft op grond van het Douanewetboek van de Unie (DWU) en de Algemene douanewet Adw. Het voorstel voorziet in de opname van grondslagen, waarborgen en randvoorwaarden voor het gebruik van vaste en mobiele camera’s op het moment dat er persoonsgegevens worden verwerkt. Het voorstel wijzigt daartoe de Adw.

Op 18 april 2023 is de European Centre for Algorithmic Transparency (ECAT) officieel geopend door de Europese Commissie.

De rol van ECAT onder de Digital Services Act (DSA)

De DSA verplicht zogeheten Very Large Online Platforms (VLOP) en Very Large Online Search Engines (VLOSE) om op een juiste wijze met risicomanagement om te gaan. Onder de DSA hebben de desbetreffende platforms de verplichting om een breed scala aan risico’s op hun platforms te identificeren en te analyseren. Deze risico’s gaan van hoe illegale content en disinformatie op hun platform terecht kan komen tot de impact op vrijheid van meningsuiting. Maar ook dienen bijvoorbeeld risico’s rondom de mentale gezondheid van minderjarigen door hun online gedrag beoordeeld en beperkt te worden onder de DSA.

De Rijksinspectie Digitale Infrastructuur (RDI) heeft deze week haar nieuwe jaarplan gepresenteerd aan de Tweede Kamer. De energietransitie staat hierbij hoog op de agenda. Digitale apparatuur speelt namelijk een belangrijke rol bij het realiseren van duurzame energievoorzieningen. De digitalisering blijkt echter uitdagingen met zich mee te brengen op het gebied van veiligheid en betrouwbaarheid. Voor deze uitdagingen heeft de RDI het jaarplan opgesteld.

Rb. Rotterdam 4 april 2023, IT 4254; ECLI:NL:RBROT:2023:2931 (Blauw tegen Nebu) Civiel recht. De partijen in deze zaak zijn Blauw Research B.V., een marktonderzoeksbureau, en Nebu, een ICT-bedrijf. Op 10 en 11 maart vond er een cyberaanval plaats op de servers van Nebu, waarbij data is ontvreemd door de aanvallers. Omdat Nebu diensten en software levert aan Blauw, eist Blauw dat Nebu meer informatie verstrekt over de cyberaanval.

Wil je gegarandeerd voldoen aan de kwaliteitstoetsen én meer grip op jouw procespraktijk? Doe mee aan onze intervisie. Bij intervisie staat één vraag of concrete ervaring centraal, die relevant is voor de hele groep. Door te luisteren en door te vragen blijft het denken in beweging. Oefen je vaardigheden in het omgaan met dilemma's. Samen zorgen we voor nieuwe inzichten en een breder perspectief.

Doe je mee? We starten binnenkort met een nieuwe groep. Liever intervisie op maat met jouw kantoor? Dat kan ook. Stuur een mail naar info@delex.nl voor een offerte. 

Op 14 november 2022 heeft de Tweede Kamer een motie aangenomen waarin de regering wordt verzocht om op nationale en Europese schaal sociale mediaplatforms te dwingen om hun algoritmes voor kinderen uit te zetten of aangepaste varianten te maken. Deze motie is aangenomen naar aanleiding van de zorgen omtrent jonge gebruikers en sociale media, zoals het terechtkomen in een informatiefuik en de verspreiding van desinformatie. 

Rb. Amsterdam 12 april 2023, IEF 21357; ECLI:NL:RBAMS:2023:2192 (EOKM tegen Hammy Media) Het Expertisebureau Online Kindermisbruik (EOKM) heeft een rechtszaak aangespannen tegen Hammy Media, de exploitant van de pornowebsite 'xhamster.com'. EOKM stelt dat op deze website mogelijk beeldmateriaal wordt getoond dat in strijd is met een eerder vonnis van deze rechtbank, waarin het publiceren van beeldmateriaal waarop personen herkenbaar te zien zijn die (1) heimelijk zijn gefilmd op plekken waar zij zich onbespied wanen, of (2) in de privésfeer seksuele handelingen verrichten zonder hun toestemming wordt verboden. Daarnaast stelt EOKM dat Hammy Media, door publicatie van het onrechtmatige beeldmateriaal, in strijd handelt met het portretrecht van artikel 21 Auteurswet (Aw) en de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). EOKM vordert een verbod op het onrechtmatige beeldmateriaal jegens Hammy Media.

Hoge Raad 11 april 2023, IT 4250; ECLI:NL:HR:2023:531 (Verdachte tegen slachtoffer) Strafrecht. In een recente zaak heeft het hof geoordeeld over het misbruiken van persoonsgegevens van een slachtoffer op social media. De verdachte is tegen dit oordeel van het hof in hoger beroep gegaan. 

Het Hof heeft vastgesteld dat de verdachte "nepaccounts" heeft aangemaakt op LinkedIn, Twitter en www.Independent.Academia.EDU uit naam van het slachtoffer, zonder diens toestemming. Hierbij zijn de persoonlijke gegevens, zoals naam en foto, van het slachtoffer gebruikt. Op deze nepaccounts heeft de verdachte het slachtoffer in een negatief daglicht gesteld, met reputatieschade van het slachtoffer tot gevolg. De verdachte betoogde dat zij niet de intentie had om anderen te laten geloven dat zij te maken hadden met het slachtoffer, maar dat zij juist wilde waarschuwen tegen het slachtoffer. De verdachte stelt daarom dat zij de identificerende persoonsgegevens van het slachtoffer niet heeft misbruikt, waardoor er geen sprake zou zijn van enig nadeel voor het slachtoffer. Het hof heeft deze verweren destijds verworpen en geoordeeld dat de handelingen van de verdachte niet als 'ironie' of 'humor' kunnen worden beschouwd, maar dat zij daadwerkelijk heeft geprobeerd om anderen te laten geloven dat zij te maken hadden met het slachtoffer.

Het hof heeft in haar oordeel verwezen naar een eerdere uitspraak van de Hoge Raad waarin is bepaald dat het misbruiken van persoonsgegevens van een ander strafbaar is, ook als iemand op naam van een ander zonder diens instemming een account aanmaakt en die ander op dat account in een kwaad daglicht stelt, waardoor die ander reputatieschade lijdt. Het hof heeft vastgesteld dat het slachtoffer in deze zaak enig nadeel geleden en reputatieschade heeft opgelopen.

De Hoge Raad heeft geoordeeld dat de klachten van de verdachte niet kunnen leiden tot vernietiging van de uitspraak van het Hof. 

Via Ars Aequi. Het blijkt dat veel Nederlanders hun digitale nalatenschap niet goed geregeld hebben. Dit kan leiden tot risico's zoals het online voortleven en identiteitsfraude. Een testament kan meestal een oplossing zijn, maar niet iedereen maakt een testament. Digitale nalatenschap bestaat uit persoonlijke, financiële, zakelijke en sociale media bezittingen, maar de juridische status van digitale bezittingen is nog onduidelijk.

Digitale nalatenschap omvat diverse soorten digitale bezittingen; van foto's en e-mails tot sociale media profielen en cryptocurrency. Digitale bezittingen worden niet gezien als zaken omdat ze niet stoffelijk zijn. Aanspraken op digitale bezittingen kunnen mogelijk worden gezien als subjectieve vermogensrechten, maar de vermogensrechtelijke status van digitale data is nog niet duidelijk vastgesteld.

Hoe digitale nalatenschap overgaat op erfgenamen hangt af van de civielrechtelijke kwalificatie van digitale bezittingen. Digitale bezittingen kunnen namelijk ook online schulden bevatten.

Naast de juridische problematiek, zijn er ook een aantal praktische problemen bij de afwikkeling van digitale nalatenschap. Hierbij kan gedacht worden aan het gebrek aan toegang tot accounts en wachtwoorden van de overledene, alsmede de complexiteit van digitale bezittingen.

Het regelen van de digitale nalatenschap is een belangrijk onderwerp waar Nederlanders veel mee te maken hebben. Het is belangrijk om bewust te zijn van de risico's en praktische problemen, zodat men tijdig maatregelen kan nemen om de digitale nalatenschap goed te regelen.