Rechtbank oordeelt over selectief distributiestelsel HP

Rb. Amsterdam 18 december 2024, IT 4704; ECLI:NL:RBAMS:2024:7935 (123inkt tegen HP) 123inkt, een verkoper van onder meer HP-printers en cartridges is een juridische procedure gestart tegen HP omdat HP een selectief distributiestelselhanteert. Dit stelsel houdt in dat HP-producten alleen verkocht mogen worden door erkende partners die aan bepaalde voorwaarden voldoen. 123inkt stelt dat dit stelsel in strijd is met het mededingingsrecht. De rechtbank oordeelt dat het stelsel van HP niet voldoet aan de Metro-criteria en niet onder de groepsvrijstellingvalt. Er is nog discussie over een mogelijke individuele vrijstelling en over de vraag of HP misbruik maakt van haar economische machtspositie. De rechtbank oordeelt dat het door HP gehanteerde selectieve distributiestelselniet voldoet aan de Metro-criteria, waardoor het in principe onder het kartelverbod van artikel 101 lid 1 VWEU valt. De rechtbank is ook van mening dat het stelsel niet onder de groepsvrijstelling van artikel 101 lid 3 VWEU valt, omdat niet is vastgesteld dat het marktaandeel van HP op de relevante markt kleiner is dan 30%. De rechtbank houdt de vraag open of het stelsel in aanmerking kan komen voor een individuele vrijstelling van het kartelverbod, en geeft partijen de gelegenheid zich hier nader over uit te laten. De rechtbank is van plan het verwijt van 123inkt dat HP misbruik maakt van haar economische machtspositieongegrond te verklaren. De rechtbank heeft nog geen eindbeslissing genomen.

5.26. De rechtbank is van oordeel – anders dan de voorzieningenrechter in het voorafgaande kort geding – dat het selectieve distributiestelsel niet aan dit criterium voldoet. Het criterium vereist namelijk dat de eigenschappen van het product het selectieve distributiestelsel noodzakelijk maken en daarvan is bij de printers en cartridges van HP geen sprake. 123inkt stelt terecht dat de printers en cartridges van HP geen hoogkwalitatieve of hoogtechnologische producten of luxeproducten zijn of producten die anderszins tot selectieve distributie nopen. Het is niet de bijzondere kwaliteit of technologie van de printers en de cartridges van HP die noopt tot een bepaalde daarmee corresponderende gespecialiseerde wijze van verkopen. Ook is het niet het luxe karakter van de producten dat een bepaalde daarmee corresponderende prestigieuze wijze van positionering van deze producten in de markt noodzakelijk maakt. De cartridges zijn containers van inkt of inktpoeder die al decennia op de markt verkrijgbaar zijn, zonder dat deze selectief gedistribueerd werden. Al even lang zijn er volwaardige huismerkalternatieven op de markt aanwezig. Als er eerder kennelijk lange tijd geen noodzaak was voor selectieve distributie van deze producten, terwijl de producten sinds die tijd niet wezenlijk zijn veranderd, valt moeilijk in te zien waarom de eigenschappen van deze producten selectieve distributie nu ineens wel noodzakelijk zouden maken. Daarbij geldt dat de printermarkt zich technologisch ontwikkelt en de cartridges van invloed zijn op de werking van de printer, maar dat is steeds het geval geweest en heeft er eerder ook niet aan in de weg gestaan dat de hierboven geschetste marktstructuur zich heeft ontwikkeld.

5.50.1. Volgens 123inkt houdt de compliancevoorwaarde (zie 5.17) een (algemene) verplichting voor de handelaar in om mee te werken aan HP-controles van compliance met de SDC, waaronder een (algemene) verplichting tot het verstrekken van herkomst- en verkoopgegevens van HP-producten en een (algemene) verplichting aan het meewerken aan audits. Via dit ‘boekenonderzoek’ krijgt HP toegang tot bedrijfsgeheimen. Zo komt HP bijvoorbeeld te weten waar de handelaar inkoopt, tegen welke tarieven, wie belangrijke toeleveranciers zijn en welke (scherpe) prijzen de handelaar hanteert, aldus 123inkt. HP heeft hier tegenover gesteld dat geen prijsinformatie wordt opgevraagd en dat de informatie die wel wordt opgevraagd niet naar HP gaat, maar naar een derde, accountantskantoor KPMG. KPMG fungeert als filter om te voorkomen dat vertrouwelijke informatie HP bereikt. HP vraagt onder meer informatie op om counterfeiting tegen te gaan. Een van de criteria geeft HP het recht om, als sprake is van counterfeiting, te achterhalen van welke partijen deze producten afkomstig zijn, aldus HP.

5.50.2. De presentatievoorwaarden (zie 5.19) houden kort gezegd voorschriften in over de wijze van presentatie van HP-producten in relatie tot de presentatie van niet-HP-producten, waaronder – in het bijzonder – de huismerken. Volgens 123inkt gaat het de fabrikant (HP) niet aan hoe de handelaar, 123inkt, haar producten verkoopt. HP mag niet voorschrijven hoe de cartridges van HP (of het merk HP) worden gepresenteerd op de website van 123inkt. Het moet 123inkt vrijstaan klanten te wijzen op een vergelijkbaar product voor een lagere prijs. Volgens HP zijn de criteria van het selectieve distributiestelsel noodzakelijk. HP wil niet dat de distributeur zich negatief of laatdunkend uitlaat over HP-producten; de criteria zijn erop gericht dat er geen sprake is van ‘undermining of the HP brand’.